Σήμερα έχουμε τη χαρά να συνομιλούμε με την Ειρήνη Σταματούδη, δικηγόρο και καθηγήτρια της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας. Συγκαταλέγεται στις πιο επιφανείς προσωπικότητες στον τομέα της πνευματικής ιδιοκτησίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το έργο της είναι πολυποίκιλο, με διεθνή ακτινοβολία, και αριθμεί δεκάδες άρθρα, βιβλία, εκπαιδευτικά και ερευνητικά προγράμματα, και διαλέξεις. Είναι ταυτόχρονα εμπειρογνώμονας για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας που εδρεύει στη Γενεύη.
Πείτε μας λίγα λόγια για σας και κάποια σημεία που ξεχωρίζετε στην επαγγελματική σας ζωή.
Γεννήθηκα στην Αθήνα. Σπούδασα νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έκανα μεταπτυχιακές σπουδές στη Βρετανία, όπου πήρα και το διδακτορικό μου. Το πρώτο μου βιβλίο το εξέδωσα με το Cambridge University Press. Έμεινα κάποια χρόνια στη Βρετανία ως Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο και μετά γύρισα στην Ελλάδα. Διετέλεσα Διευθύντρια του Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ) από το 2007 ως το 2018. Το 2018 εξελέγην καθηγήτρια στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, το οποίο σήμερα συγκαταλέγεται στον κατάλογο των 800 καλύτερων πανεπιστημίων διεθνώς.
Ξεχωρίζω την ενασχόλησή με τα πνευματικά δικαιώματα όσο ήμουν Διευθύντρια στον ΟΠΙ. Για περίπου 12 χρόνια επεξεργάσθηκα νόμους για το Ελληνικό Κράτος που ενίσχυσαν τα δικαιώματα των δημιουργών. Το πρώτο προεδρικό διάταγμα που εισηγήθηκα αφορούσε στη χρήση έργων από άτομα με αναπηρίες όρασης. Εκκρεμούσε για πολλά χρόνια. Προσπάθησα να ξεπεράσω τον αρνητισμό κάποιων να καταβάλλουν δικαιώματα στους δημιουργούς καθιστώντας ταυτόχρονα το σύστημα ορθολογικό. Έκανα έλεγχο σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης που είχαν καταγγελίες κακοδιαχείρισης και ελήφθησαν τα απαραίτητα μέτρα. Η ΑΕΠΙ για παράδειγμα έκλεισε και οι κατηγορίες για κακουργηματικές πράξεις εκκρεμούν στα ποινικά δικαστήρια. Μπήκαμε επίσης για πρώτη φορά στα σχολεία, μιλήσαμε με νέους, προσπαθήσαμε να ευαισθητοποιήσουμε τη νέα γενιά. Φτιάξαμε το πρώτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που αποτέλεσε μπούσουλα για άλλες χώρες και προβλήθηκε διεθνώς. Ακόμη δημιουργήσαμε το πρόγραμμα ψηφιακής κατάθεσης έργων και απόκτησης βεβαίας χρονολογίας για να διευκολύνονται οι πολίτες.
Το δεύτερο αλλά εξίσου σημαντικό ήταν η ενασχόλησή μου μετά το 2006 με επιστροφές αρχαιοτήτων που έχουν βγει από την χώρα παράνομα. Δεν ήταν καθόλου εύκολη υπόθεση να τα βάζεις με μεγάλα μουσεία του εξωτερικού και διάσημους συλλέκτες ιδίως όταν είχαν δαπανήσει για την αγορά τους εκατομμύρια. Κατάφερα να επιστραφούν στην Ελλάδα έξι πολύ σημαντικές αρχαιότητες από το Μουσείο Γκετύ στο Λος Άντζελες και τη Συλλογή Λέον Λέβυ και Σέλμπυ Γουάιτ. Μεταξύ αυτών είναι και τα διάσημο μακεδονικό στεφάνι που εκτίθεται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Χρόνια αργότερα έτυχε να βρίσκομαι με τους γονείς μου επισκέπτρια στο μουσείο Θεσσαλονίκης. Ο καθηγητής ενός σχολείου σταμάτησε τους μαθητές μπροστά στο στεφάνι και τους είπε: «κάποιοι άνθρωποι που δεν τους ξέρουμε έφεραν αυτό το στεφάνι που εσείς βλέπετε και θαυμάζετε πίσω στη χώρα. Δεν τους ξέρω αλλά είμαστε πολύ περήφανοι για αυτούς». Είδα τους γονείς μου να δακρύζουν…
Τι πιστεύετε ότι κάνει μια γυναίκα επιτυχημένη;
Θα έλεγα ό,τι κάνει και έναν άντρα. Να έχει όραμα και να εργάζεται σκληρά. Να μπορεί να ξεπερνάει τις δυσκολίες, να σηκώνεται εκεί που πέφτει, και να τραβάει μπροστά. Η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας. Ίσως για την γυναίκα να είναι πιο δύσκολα γιατί η φύση τής έχει αναθέσει επιπλέον έργα, όπως για παράδειγμα την κύηση. Οπότε ο αγώνας γίνεται λίγο πιο δύσκολος.
Θεωρείτε ότι υπάρχει ακόμα διαχωρισμός αντρών και γυναικών στη σύγχρονη κοινωνία. Έχετε βιώσει ποτέ ρατσισμό που σχετίζεται με το φύλο σας;
Πιστεύω υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που πιστεύουν ότι μία γυναίκα δεν είναι κατάλληλη για κάποια επαγγέλματα ή ότι θα δημιουργήσει αίσθηση αδυναμίας σε κάποιους. Ή ακόμη πιστεύουν ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στην εργασία της λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων οπότε δεν την προσλαμβάνουν. Δεν θα το έλεγα ρατσισμό. Βαριά κουβέντα… Επηρεάζεστε από την πολιτική καριέρα του συζύγου σας όσον αφορά τις επιλογές σας τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο; Ο σύζυγός μου, Άγγελος Συρίγος, εκλέχτηκε βουλευτής στην Α’ Αθηνών μόλις στις τελευταίες εκλογές. Οπότε αντιλαμβάνεστε ότι εκ των πραγμάτων δεν υπήρξαν τέτοια διλήμματα. Δεν θεωρώ ότι η εκλογή του έχει αλλάξει κάτι στη ζωή μας εκτός του ότι έχει συρρικνωθεί ο ελεύθερος χρόνος. Δεν θα έκανα ποτέ μία επιλογή που θα τον έθιγε, αν αυτό ρωτάτε, εκτός και αν ήταν για λόγους αρχής. Δεν θα μου ζητούσε ποτέ όμως να κάνω υποχωρήσεις σε ζητήματα αρχής. Πώς συνδυάζετε καριέρα και μητρότητα; Δεν υπάρχουν ιδανικές λύσεις. Η αλήθεια είναι ότι στερείς χρόνο από τα παιδιά σου και κόβεις πράγματα που θα μπορούσαν να ευνοήσουν την καριέρα σου. Η ζωή είναι γεμάτη επιλογές, υποχωρήσεις, και συμβιβασμούς. Τι συμβουλεύετε τα παιδιά σας;
Τα συμβουλεύω 3 πράγματα: Πρώτον, να μάχονται για τα ιδανικά τους. Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη αλλά μπορείς να βάλεις ένα λιθαράκι στη βελτίωση αυτού του κόσμου. Δεύτερον, να είναι τίμιοι. Τόσο σε σχέση με την συμπεριφορά τους όσο και σε σχέση με τα υλικά αγαθά. Τρίτον, να μην απογοητεύονται και τα παρατάνε. Τίποτα δεν σου δίνεται εύκολα σε αυτήν τη ζωή. Για ό,τι επιθυμείς πρέπει να κοπιάσεις, να προσπαθήσεις, και να επιμείνεις. Αυτή είναι η συνταγή για την επιτυχία.
Εδώ κλείνει το πρώτο μέρος της συνέντευξης με την κυρία Σταματούδη. Στο δεύτερο μέρος μιλάμε με περισσότερες λεπτομέρειες για την ενασχόλησή της με τα πνευματικά δικαιώματα και την επιστροφή των αρχαιοτήτων. Μείνετε συντονισμένοι!
Μπορείτε να διαβάσετε το 2ο μέρος της συνέντευξης εδώ!
