Συνεχίζουμε σήμερα την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία μας με την Ειρήνη Σταματούδη. Μιλάμε για τον επαναπατρισμό των αρχαιοτήτων και για τα πνευματικά δικαιώματα. Για το Α' μέρος πατήστε εδώ
Το θεσμικό πλαίσιο για τη διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα είναι παρόμοιο ή διαφορετικό σε σχέση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες;
Η Ελλάδα έχει ένα από τα αυστηρότερα νομοθετικά πλαίσια για την προστασία των αρχαιοτήτων διότι έχει μία πλούσια πολιτιστική κληρονομιά και πολλά προβλήματα με την αρχαιοκαπηλία μεταξύ άλλων ακριβώς λόγω της πληθώρας των αρχαιοτήτων και του δύσκολου γεωγραφικού αναγλύφου της. Ακόμη και αν υπήρχαν φύλακες σε όλη την χώρα πάλι δεν θα μπορούσαν να επιτηρηθούν όλες οι ανασκαφές ή οι περιοχές που έχουν αρχαιότητες και δεν έχουν ανασκαφεί. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί και η ζήτηση ελληνικών αρχαιοτήτων από το εξωτερικό. Οι αρχαιότητες δεν φεύγουν μόνον μέσα σε βαλίτσες και κουτιά αλλά ακόμη και μέσα σε καρπούζια, διαμελισμένες, με κίνδυνο πολλές φορές να χάνεται οριστικά οποιαδήποτε πληροφορία προέλευσης και ιστορίας τους.
Επιτρέπεται η ιδιωτική κατοχή αρχαίων;
Η κυριότητα των αρχαίων ανήκει στο Ελληνικό Κράτος. Επιτρέπεται η ιδιωτική κατοχή τους υπό συγκεκριμένες συνθήκες που προβλέπει ο νόμος. Όσοι κατέχουν αρχαιότητες θα πρέπει να το έχουν δηλώσει στο Υπουργείο Πολιτισμού και ευθύνονται για την ασφάλεια και τη διατήρησή τους.
Πώς καταλήγουν τα ελληνικά αρχαία στους οίκους δημοπρασιών; Ποια η νόμιμη οδός;
Οι αρχαιότητες δεν είναι σαν οποιοδήποτε αντικείμενο που το αγοράζεις και το μεταπωλείς. Πρέπει να έχουν ταυτότητα και έγγραφα που να αποδεικνύουν από που προέρχονται και ότι έχουν αποκτηθεί νόμιμα. Διαφορετικά δύσκολα μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι κάποια αρχαιότητα αποκτήθηκε νόμιμα ή καλόπιστα. Γίνεται διεθνώς μία προσπάθεια να καθιερωθούν κάποια κοινά αποδεκτά πρότυπα για το τι θεωρείται καλόπιστη κτήση μίας αρχαιότητας μέσω διεθνών συμβάσεων, συζητήσεων, συστάσεων κλπ. Έχει γίνει ομολογουμένως μεγάλη πρόοδος αλλά χώρες που έχουν σημαντικούς συλλέκτες και μεγάλα μουσεία με αποκτήματα κυρίως από την περίοδο της αποικιοκρατίας ανθίστανται σθεναρά. Όλα τα πράγματα θέλουν χρόνο για να ωριμάσουν.
Πώς εντοπίζονται οι ελληνικές αρχαιότητες που περιήλθαν σε οίκους δημοπρασιών με παράνομο τρόπο και πώς γίνεται η διεκδίκησή τους από το ελληνικό δημόσιο;
Οι ελληνικές υπηρεσίες παρακολουθούν τις δημοπρασίες διεθνώς. Όταν εντοπίσουν κάτι επικοινωνούν με τον οίκο δημοπρασίας και ζητούν το όνομα του κατόχου και περισσότερα στοιχεία για το πως περιήλθε σε αυτόν. Εάν το αντικείμενο είναι κλεμμένο είναι πλέον αρκετά συχνά καταγεγραμμένο σε διεθνείς βάσεις δεδομένων ή στη βάση της Interpol. Εάν υπάρχει πνεύμα συνεργασίας με τους οίκους δημοπρασιών ο επαναπατρισμός της αρχαιότητας γίνεται συναινετικά, εάν όχι το Ελληνικό Κράτος καταφεύγει στη δικαστική οδό. Εξαρτάται από την κάθε περίπτωση.
Τί πιστεύετε για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα; Έχετε κατά καιρούς διατελέσει μέλος συμβουλευτικών επιτροπών του Υπουργείου Πολιτισμού για το ζήτημα αυτό.
Πιστεύω ότι θα πρέπει να μείνουμε αμετακίνητοι στη διεκδίκησή μας, το οποίο και κάνουμε. Ο φυσικός και ιστορικός χώρος των Μαρμάρων του Παρθενώνα είναι ο τόπος που συλλήφθηκε και πραγματοποιήθηκε η δημιουργία του Παρθενώνα. Η Ελλάδα υπήρξε συνεπής στην πολιτική της στο σημείο αυτό ανεξαρτήτως Κυβερνήσεων. Είναι ένα θέμα που μας ενώνει όλους και έχουμε καταφέρει να το καταστήσουμε την πιο διάσημη πολιτιστική διαφορά διεθνώς. Αυτό θέτει πίεση προς την Βρετανική πλευρά και θέλω να πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα συνειδητοποιήσει η Βρετανία την ανάγκη επανένωσης των Γλυπτών που αποσπάστηκαν από τον Ναό με βάναυσο τρόπο.
Ας περάσουμε στην άλλη σας ειδικότητα: την πνευματική ιδιοκτησία. Τί είναι η πνευματική ιδιοκτησία;
Είναι τα δικαιώματα που μας αναγνωρίζει ο νόμος στα προϊόντα της διανοίας μας. Συγκεκριμένα με δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύονται τα έργα του λόγου, της τέχνης και της επιστήμης στον βαθμό που είναι πρωτότυπα. Για παράδειγμα τα κείμενα, η μουσική, οι ταινίες, τα προγράμματα Η/Υ, τα βιντεοπαιχνίδια, τα εικαστικά έργα, κλπ. Τα πνευματικά δικαιώματα δίνουν κίνητρο στους δημιουργούς να δημιουργούν περαιτέρω και ταυτόχρονα να μπορούν να ζουν από την εκμετάλλευση του έργου τους.
Δημιουργήσατε όταν ήσασταν στον ΟΠΙ ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης για παιδιά σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα (https://copyrightschool.gr). Γιατί θεωρείτε ότι είναι σημαντικό να μαθαίνουμε από μικρή ηλικία να σεβόμαστε την πνευματική ιδιοκτησία;
Η Ελλάδα είχε ανέκαθεν μεγάλα ποσοστά αντιγραφής και παράνομης χρήσης έργων. Το να πας κάποιον στα δικαστήρια γιατί παραβιάζει τα δικαιώματά σου είναι μία λύση. Η άλλη λύση είναι να μεγαλώσεις μία γενιά που να αναγνωρίζει τη σημασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και να αντιλαμβάνεται τον ρόλο τους. Αυτό δηλώνει μία άλλη κουλτούρα, την οποία θελήσαμε να καλλιεργήσουμε. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα σχεδιάστηκε από εκπαιδευτικούς που προσέτρεξαν οικειοθελώς με κέφι και μεράκι και γνώρισε μεγάλη επιτυχία.
Τι συμβαίνει με τα πνευματικά δικαιώματα στο διαδίκτυο; Μπορούν να αναδημοσιεύονται κείμενα και φωτογραφίες χωρίς την άδεια του δημιουργού;
Βασική αρχή της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ότι δεν μπορείς να χρησιμοποιήσεις το έργο τρίτου χωρίς την άδειά του. Επομένως χρειάζεται άδεια από τον δημιουργό ή από εκείνον στον οποίο ο δημιουργός έχει μεταβιβάσει το δικαίωμά του. Εκτός βέβαια εάν έχει λήξει η προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας που διαρκούν όσο η ζωή του δημιουργού και 70 χρόνια μετά τον θάνατό του.
Σας ευχαριστούμε γι' αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία και σας ευχόμαστε ό,τι καλύτερο στη ζωή σας!
