Οι επιπτώσεις της έλλειψης μητρικής αγάπης στην κόρη
«Για το καλό σου το κάνω. Για να σε προστατέψω» Άκουγες συχνά κατά την παιδική σου ηλικία αυτή τη ρήση από τη μητέρα σου;
Κρατούσες μυστικά από τη μητέρα σου διότι φοβόσουν τις αντιδράσεις της αν μάθαινε την αλήθεια;
Αναλάμβανες δυσανάλογα πολλές οικιακές υποχρεώσεις, ακόμα και την ανατροφή των μικρότερων αδερφών σου, επειδή η μητέρα σου δήλωνε κουρασμένη ή ανήμπορη να αναλάβει τις ευθύνες της;
«Εγώ στην ηλικία σου...» Κατά τη διάρκεια των διενέξεων με τη μητέρα σου είχε την τάση να σε συγκρίνει με τον εαυτό της στην ηλικία σου με στόχο να σε μειώσει;
Άκουγες συχνά αρνητική κριτική για τις επιλογές σου και γενικώς για τον τρόπο της ζωής σου;
Η μητέρα σου είχε την τάση να μοιράζεται μαζί σου υπερβολικά πολλές λεπτομέρειες από την προσωπική της ζωή και μυστικά σα να ήσασταν συνομήλικες φίλες;
Κατά τη διάρκεια των καυγάδων σου με τη μητέρα σου την έχεις ακούσει να εύχεται να ήσουν κάποια άλλη ή έστω να έμοιαζες σε κάποιο άλλο πρόσωπο που εκτιμά;
Ένιωθες πως δεν έχει κάποιο νόημα να μιλήσεις με τη μητέρα σου γιατί ήταν μονίμως απασχολημένη και δεν μπορούσε να σε ακούσει;
Αν απάντησες θετικά έστω και σε μία ερώτηση, πολύ πιθανό να είσαι κόρη μιας τοξικής μητέρας.
Τι ακριβώς όμως σημαίνει τοξική μητρότητα;
Σύμφωνα με τη Θεωρία του Δεσμού του Bolwby το 50% των μητέρων αναπτύσσουν ασφαλή δεσμό με τα παιδιά τους, το οποίο σημαίνει ότι είναι στοργικές μαζί τους και τους παρέχουν φροντίδα και συναισθηματική ασφάλεια. Το υπόλοιπο 50% των μητέρων αναπτύσσουν ανασφαλή δεσμό, το οποίο μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους και ως συνέπεια αυτού να έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στο ίδιο το παιδί, αλλά και στην ποιότητα των σχέσεων που θα αναπτύξει καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του. Πιο ειδικά, μερικές κατηγορίες τοξικής μητρότητας είναι οι παρακάτω:
Η μητέρα νάρκισσος: Η κατηγορία αυτών των μητέρων αντιλαμβάνονται τις κόρες τους ως προέκτασή τους. Κεντρικός άξονας της ζωής τους είναι να λαμβάνουν επιβεβαίωση μέσα από τα κατορθώματα της κόρης τους, αδιαφορώντας για τις ατομικές τους ανάγκες και επιθυμίες. Συνήθως οι μητέρες αυτής της κατηγορίας δεν αναπτύσσουν ενσυναίσθηση, καθώς υιοθετούν μια πλήρως εγωκεντρική στάση όσον αφορά στο θέμα της γονεϊκότητας.
Η απορριπτική/ απαξιωτική μητέρα: Η εν λόγω κατηγορία μητέρων ασκούν έντονα αρνητική κριτική στις κόρες τους και χρησιμοποιούν κατά βάση τη λεκτική, συναισθηματική και ψυχολογική βία για να τις χειριστούν συναισθηματικά. Γενικώς, υιοθετούν έναν επιθετικό τύπο επικοινωνίας με τις κόρες τους και δεν είναι λίγες οι φορές που θεωρούν πως ο λόγος των συγκρούσεών τους είναι ο δύσκολος και δυσνόητος χαρακτήρας της κόρης τους. Είθισται να εκδηλώνουν ανταγωνιστικές τάσεις με τις κόρες τους, θέλοντας να τονίσουν τη δική τους ανωτερότητα και να καλλιεργήσουν αίσθημα κατωτερότητας στην κόρη τους.
Η ελεγκτική μητέρα: Η μητέρα αυτής της κατηγορίας δείχνει να μην έχει εμπιστοσύνη στην κόρη της και ανεξαρτήτως της ηλικίας της προβαίνει σε ανακριτικού τύπου ερωτήσεις, προκειμένου να μπορέσει να την κατευθύνει στις επιλογές που η ίδια εκτιμά ότι είναι οι κατάλληλες για την κόρη της, χωρίς να προβαίνει σε διάλογο, ούτε και να δέχεται το δικαίωμα της κόρης της να διαφωνήσει μαζί της.
Η μη διαθέσιμη μητέρα: Πρόκειται για τη μητέρα που δείχνει πως η μητρότητα δεν είναι στις προτεραιότητές της. Η μη διαθεσιμότητα μπορεί να εκφράζεται με τη φυσική της απουσία, με τη συναισθηματική, αλλά και με τους δύο παραπάνω τρόπους. Πιο ειδικά, η κόρη μπορεί να προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί της και η ίδια παρόλο που βρίσκεται στον ίδιο χώρο να μην έχει διάθεση να την ακούσει και να την κατανοήσει.
Η υπερβολικά εμπλεκόμενη μητέρα: Οι μητέρες αυτής της κατηγορίας δείχνουν πως ζουν ως προέκταση της κόρης τους και πολλές φορές προβάλλουν το επιχείρημα ότι θυσιάζουν τις ατομικές τους ανάγκες για χάρη των παιδιών τους. Ουσιαστικά, μοιάζουν με τις μητέρες – νάρκισσους, όμως είναι συναισθηματικά διαθέσιμες σε υπερβολικό βαθμό που αγγίζει τα όρια της συγχώνευσης.
Η ανώριμη μητέρα: Πρόκειται για μητέρες που αντιμετωπίζουν τις κόρες τους ως συνομήλικες φίλες. Τις περισσότερες φορές η κόρη γονεοποιείται, αναλαμβάνοντας συναισθηματικά το ρόλο του ενήλικα και η μητέρα φέρεται ως το παιδί στη σχέση που αποζητά φροντίδα και ασφάλεια από την ίδια την κόρη.
Η διπρόσωπη μητέρα: Υπάρχουν μητέρες που φέρονται με διαφορετικό τρόπο δημοσίως και εντελώς διαφορετικά όταν βρίσκονται ιδιωτικά με την κόρη τους. Οι εν λόγω μητέρες δίνουν υπερβολική έμφαση στην κοινωνική τους εικόνα και μόνο όταν δεν τις παρακολουθεί κάποιος εκτός οικογενειακού πλαισίου παρουσιάζουν τον πραγματικό τους εαυτό.
Αξίζει να σημειωθεί πως δεν είναι απαραίτητο η τοξική μητέρα να ανήκει αυστηρά σε μια μόνο κατηγορία, καθώς τις περισσότερες φορές εμπλέκονται και εναλλάσσονται πολλαπλοί τύποι.
Ποιες είναι οι ψυχοσυναισθηματικές συνέπειες στην κόρη όταν αναθρέφεται σε ένα οικογενειακό πλαίσιο τοξικής μητρότητας;
Το κοινό σημείο όλων των κοριτσιών που μεγαλώνουν με τοξικές μητέρες είναι ότι αναπτύσσουν τραύματα τα οποία έχουν ως κεντρικό άξονα τόσο τη σχέση με τον εαυτό τους, όσο και τη σχέση με τα κοντινά τους πρόσωπα. Πιο ειδικά, είναι πολύ πιθανό:
Να αναπτύξουν αίσθημα ανεπάρκειας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και να εσωτερικεύσουν την αρνητική εικόνα του εαυτού τους που δημιουργήθηκε από την ίδια τη μητέρα τους.
Να εκδηλώσουν εσωτερικευμένα προβλήματα συμπεριφοράς, όπως άγχος, κατάθλιψη και εν γένει ψυχική ευαλωτότητα.
Να έχουν δυσκολία στη διαχείριση των συναισθημάτων τους, ιδίως των αρνητικών, όπως είναι ο θυμός και η απογοήτευση.
Να είναι υπερευαίσθητες στις αντιδράσεις τους σε ενδεχόμενο απόρριψης από άλλα άτομα.
Να φοβούνται τη δέσμευση σε στενό διαπροσωπικό επίπεδο
Να απορρίπτουν συνειδητά ή ασυνείδητα τα κοντινά τους άτομα, λόγω του φόβου της δικής τους απόρριψης και εγκατάλειψης.
Να έχουν δυσκολία στη διαχείριση των ορίων στις σχέσεις, είτε με την αδυναμία οριοθέτησης, είτε με την επιβολή υπερβολικά αυστηρών ορίων.
Να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στον εαυτού τους και στις ανθρώπινες σχέσεις γενικώς.
Υπάρχει τρόπος αντιμετώπισης στην ενήλικη ζωή του τραύματος της τοξικής μητρότητας;
Η αναγνώριση και η αποδοχή της κατάστασης είναι το πρώτο και ουσιαστικότερο βήμα για την αντιμετώπιση των τραυμάτων που προκλήθηκαν από την τοξική μητέρα. Σε δεύτερο επίπεδο, η συνειδητή εμπλοκή σε μια θεραπευτική διαδικασία μπορεί να αλλάξει την εσωτερικευμένη εικόνα του εαυτού της, αλλά και να δομήσει ένα δικό της αυτόνομο σχήμα περί διαπροσωπικών σχέσεων και μητρότητας, σπάζοντας το φαύλο κύκλο που δημιουργήθηκε από τη μητέρα της.
Ενδεικτική βιβλιογραφία
Apter, T. (2015). Δύσκολες μητέρες. Πώς να κατανοήσουμε και να ξεπεράσουμε την επίδρασή τους πάνω μας. Μετάφραση: Ε. Αδριτσάνου, Αθήνα: Αρμός.
Γράφει η Κιζιρίδου Γεωργία, Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος, MSc, Εκπαιδεύτρια Ενηλίκων, Συγγραφέας
Τα τελευταία 15 χρόνια εργάζεται ως σχολική ψυχολόγος στην ιδιωτική και στη δημόσια εκπαίδευση. Επίσης, έχει πάνω από 5.000 ώρες εμπειρίας στην εκπαίδευση ενηλίκων με βασικές θεματικές την προσωπική/ επαγγελματική ανάπτυξη και την ειδική αγωγή. Αρθρογραφεί σε διάφορα ηλεκτρονικά περιοδικά εστιάζοντας στις σύγχρονες διαπροσωπικές σχέσεις. Συνεργάζεται με τοπικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς για ζητήματα που άπτονται της επικαιρότητας σε σχέση με την ψυχική υγεία. Είναι βραβευμένη συγγραφέας βιβλίων.
Στοιχεία επικοινωνίας:
Facebook page: Κιζιρίδου Γεωργία, Ψυχολόγος - Συγγραφέας
