«Να αγαπάς και να εργάζεσαι» ήταν ο ορισμός του Freud για τον ψυχικά υγιή άνθρωπο.
Μέσα σε ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον, το άτομο βιώνει σε πολλές περιπτώσεις την αυτοπραγμάτωση (κορυφή της πυραμίδας του Maslow).
Η αυτοπραγμάτωση αντιπροσωπεύει την έννοια της πληρότητας και της επίτευξης. Ο άνθρωπος επιδιώκει να καλλιεργήσει τα πιο θετικά στοιχεία του χαρακτήρα του και να δρα περισσότερο ποιοτικά στα πλαίσια του όρου αυτοπραγμάτωση (A Theory of Human Motivation , 1943).
Το άτομο -αν η εργασία του ανταποκρίνεται στις προσδοκίες του και στις φιλοδοξίες του-, βιώνει χαρά. Δεν είναι καθόλου τυχαία η φράση εργασία και χαρά. Σύμφωνα με τον Φρόυντ, ο άνθρωπος θα πρέπει να συνεχίσει να εργάζεται για να προάγει το πνεύμα του και τη ψυχική του υγεία. Το θέμα των χρημάτων δεν είναι καθόλου αμελητέο και αποτελεί μια ανταπόκριση στη προσπάθεια του εργαζόμενου, διότι χωρίς αμοιβή δεν θα υπήρχε εν μέρει κίνητρο.
Ερχόμαστε τώρα στο μεγάλο θέμα των κινήτρων. Κινητήριος δύναμη σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί η αμοιβή η οποία μπορεί να παίρνει επιπλέον και άλλες μορφές, όπως την ηθική αναγνώριση, τη βράβευση ανάμεσα στους υπόλοιπους υπαλλήλους, το εργασιακό περιβάλλον κ.ά.
Κανείς θα μπορούσε να πει πως όλα τα
παραπάνω είναι ουτοπικά και πώς δεν ανταποκρίνονται στη σημερινή πραγματικότητα.
Εν μέρει ισχύει. Αλλά αν δεν έχουμε εμείς την θέληση να αλλάξουμε ότι δεν
μπορούμε να αντέξουμε τότε πώς θα προκύψει η αλλαγή;
Ας εξετάσουμε τώρα το κίνητρο του εργασιακού περιβάλλοντος και την επίδρασή του σε εμάς. Εντός του εργασιακού περιβάλλοντος υπάρχουν άνθρωποι που προέρχονται από διαφορετικά backgrounds, έχουν διαφορετικές συνήθειες, έχουν ανατραφεί διαφορετικά. Αρχικά θα πρέπει να αποδεχθούμε το παραπάνω. Η αποδοχή της διαφορετικότητας δεν είναι ένα κοινωνικό θεωρητικό moto αλλά έγκειται στην αποδοχή διαφορετικών τρόπων σκέψης στην πράξη και στη καθημερινή συνδιαλλαγή.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τη σχέση μεταξύ συνεργατών. Θα πρέπει αυτή να βασίζεται σε αλληλοσεβασμό ασχέτως του φόρτου εργασίας και της πίεσης. Αν δε συμβαίνει αυτό, τότε η σχέση είναι a priori τοξική.
Δείγματα ότι
βρισκόμαστε σε μια τοξική εργασιακή σχέση είναι τα παρακάτω:
Απώλεια μνήμης
Αίσθημα εξάντλησης
Ευερεθιστότητα
Tα παραπάνω αντιπροσωπεύουν την εργασιακή
εξουθένωση (burnout).
Έλλειψη σεβασμού: μπορεί να αφορά την υποτιμητική συμπεριφορά σε
βάρος του άλλου μέρους και αυτό να πυροδοτήσει το αίσθημα κατωτερότητας στοιχεία
που επηρεάζουν σοβαρά τη ψυχική υγεία του ατόμου. Μια τέτοια σχέση εγείρει
την αυτοαμφισβήτηση στο άτομο. Χρήσιμο είναι να γνωρίζουμε ότι το άτομο που
επιδεικνύει τέτοια συμπεριφορά, το ίδιο χρήζει ψυχολογικής βοήθειας καθώς
καθρεφτίζει στο άλλο μέλος της σχέσης δικά του τραύματα και βιώματα.
Τα παραπάνω μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και σε κατάθλιψη συμπτώματα της οποία είναι η ανηδονία (αίσθημα ευχαρίστησης για πράγματα που πριν έδιναν ευχαρίστηση στο άτομο), έλλειψη ύπνου, απώλεια/αύξηση όρεξης, κ.ά. Να μη ξεχνάμε βέβαια ότι τα συναισθήματα που βιώνουμε στην εργασία είναι αλληλένδετα με τις καθημερινής μας ζωής καθώς ο ένας τομέας επηρεάζει τον άλλο.
Στοιχεία που βοηθούν στην ενίσχυση του ατόμου ενάντια σε ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον είναι το ισχυρό υποστηρικτικό πλαίσιο. Εφόσον το άτομο ασφυκτιά σε αυτό το περιβάλλον προτείνεται να εκφράζει τη δυσαρέσκειά του καθώς οι συνέπειες θα είναι πολύ πιο ισχυρές στη ψυχική του υγεία αργότερα.
Γράφει η Κατερίνα Βεκηδημητριάδου
Απόφοιτος Τμήματος Ψυχολογίας ΑΠΘ με κατεύθυνση την κλινική ψυχολογία. Έχει δικό της blog με θέματα ψυχολογίας και έχει παρακολουθήσει πολλά μετεκπαιδευτικά σεμινάρια ψυχοπαθολογίας, αρθρογραφεί στο περιοδικό της Πολεμικής Αεροπορίας. Είναι παντρεμένη και μητέρα ενός μικρού αγοριού.
Και μην ξεχνάτε:
