- Κακοποίηση/ παραμέληση
- Μαρτυρία του παιδιού σε περιστατικά βίας (π.χ. ενδο-οικογενειακή βία)
- Πένθος
- Αποξένωση/απομάκρυνση από αγαπημένα και οικεία πρόσωπα
- Σχολικός εκφοβισμός
Ωστόσο, ένα παιδί ή και ένας έφηβος μπορεί να τραυματιστούν σε ψυχο-συναισθηματικό επίπεδο και από λιγότερο εμφανή αίτια τα οποία κατά βάση εδράζονται στον τρόπο διαπαιδαγώγησής τους. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα κάτωθι:
- Το να νιώθει το παιδί μέσα στην οικογένεια που μεγαλώνει ότι δεν το υπολογίζουν ως αυτόνομη προσωπικότητα
- Η αμφισβήτηση της αντίληψης της πραγματικότητας του παιδιού από την πλευρά του γονέα (gaslighting)
- Η συμβίωση με έναν τουλάχιστον γονέα που παρουσιάζει αδυναμία στη διαχείριση των συναισθημάτων του
- Η υπερβολική εστίαση του γονέα στην εξωτερική εμφάνιση και στην επίκριση ή και απόρριψη του παιδιού λόγω αυτής
- Η απαγόρευση βίωσης αρνητικών συναισθημάτων από την πλευρά του παιδιού
- Η καταπίεση προς το παιδί να εκπληρώσει τα αβίωτα όνειρα των γονέων
- Η υπερβολική αυταρχικότητα και τα άκαμπτα, χωρίς λογική όρια.
Τι συμπτώματα έχει η Μετατραυματική διαταραχή του στρες στα παιδιά και τους εφήβους;
Σε νευροψυχολογικό επίπεδο φαίνεται πως επηρεάζονται αρνητικά τα κέντρα του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη ρύθμιση των συναισθημάτων, με τη διαχείριση του φόβου, καθώς και το κέντρο της σκέψης.
Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα της διαταραχής είναι τα εξής:
- Δυσκολία στον ύπνο (αϋπνια, εφιάλτες, υπερβολικές ώρες ύπνου)
- Αίσθηση μόνιμης ανασφάλειας
- Εγρήγορση και αναμονή ότι παραμονεύει κίνδυνος
- Ευερεθιστότητα
- Κοινωνική απόσυρση και απομόνωση
- Παραίτηση από ενδιαφέροντα που άλλοτε υπήρχε ενεργός συμμετοχή
- Αποφυγή σωματικής επαφής
- Παλινδρόμηση στη συμπεριφορά, νυχτερινή ενούρηση
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως ημικρανίες, πονοκέφαλοι, πόνοι στην κοιλιά)
- Μειωμένη ικανότητα στη συγκέντρωση, στην προσοχή και στην απομνημόνευση
- Άγχος αποχωρισμού
- Αίσθημα αβοηθησίας
- Αναλαμπές και αναβίωση του τραυματικού συμβάντος/ αναπαράσταση μέσα από το παιχνίδι ρόλων και τη ζωγραφική.
Επίσης, οι συνέπειες μπορεί να είναι μακροχρόνιες και να εμφανιστούν στην ενήλικη ζωή αν δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως το ψυχικό τραύμα από εξειδικευμένους ειδικούς ψυχικής υγείας. Συγκεκριμένα, υπάρχουν διπλάσιες πιθανότητες για εμφάνιση κλινικής κατάθλιψης και τριπλάσιες για αγχώδη διαταραχή αν πυροδοτηθεί το ψυχικό τραύμα από ένα ερέθισμα ή από επαναλαμβανόμενες τραυματικές εμπειρίες μέσα στα επόμενα χρόνια.
Είθισται να εφαρμόζονται οι εν λόγω μορφές ψυχοθεραπευτικής υποστήριξης:
1) Τραυματοθεραπεία, 2) Αφηγηματική θεραπεία, 3) Γνωστικο-συμπεριφορική θεραπεία.
Είναι κρίσιμης σημασίας η συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας για την ολόπλευρη υποστήριξη. Είναι πολύ βοηθητικό το παιδί/ ο έφηβος να καταφέρει να επαναφηγηθεί την ιστορία της ζωής του, προσδιορίζοντας τον εαυτό του ως άτομο που επιβίωσε και όχι ως θύμα. Επίσης, σταδιακά στόχος είναι να ανακτήσει το αίσθημα ασφάλειας μέσα από την ψυχοεκπαίδευση σε στρατηγικές ψυχικής ανθεκτικότητας. Η εφαρμογή και η εκπαίδευση στις αρχές της θετικής ψυχολογίας επίσης είναι βοηθητικές με την έννοια της δημιουργίας θετικών σχέσεων δικτύωσης και υποστήριξης, καθώς και η θετική προβολή του εαυτού στο μέλλον μέσα από τη θέσπιση στόχων και πλάνου ζωής.
Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντική η ολόπλευρη παρέμβαση κατά την παιδική ή την εφηβική ηλικία χωρίς αναβολές, καθώς όπως αναφέρει και ο ερευνητής James Garbarino «Το αρχικό τραύμα στην παιδική ηλικία μπορεί πρόσκαιρα να κρυφτεί, όμως θα επιστρέψει και θα μας στοιχειώσει».
Γράφει η Γεωργία Κιζιρίδου
Εξελικτική – Σχολική Ψυχολόγος, Πιστοποιημένη εκπαιδεύτρια ενηλίκων και συγγραφέας. Τα τελευταία 15 χρόνια εργάζεται ως σχολική ψυχολόγος στην ιδιωτική και στη δημόσια εκπαίδευση. Επίσης, έχει πάνω από 5.000 ώρες εμπειρίας στην εκπαίδευση ενηλίκων με βασικές θεματικές την προσωπική/ επαγγελματική ανάπτυξη και την ειδική αγωγή. Αρθρογραφεί σε διάφορα ηλεκτρονικά περιοδικά εστιάζοντας στις σύγχρονες διαπροσωπικές σχέσεις. Συνεργάζεται με τοπικούς τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς για ζητήματα που άπτονται της επικαιρότητας σε σχέση με την ψυχική υγεία. Είναι βραβευμένη συγγραφέας βιβλίων.
Στοιχεία επικοινωνίας:
georgiakiz@yahoo.gr
6973387265
Facebook page: Κιζιρίδου Γεωργία, Ψυχολόγος - Συγγραφέας
Και μην ξεχνάτε:
