Ήθη και έθιμα των Αποκρεών στην Ελλάδα
Στην εποχή που τα ήθη και τα έθιμα υποβαθμίζονται και χάνονται στα μεγάλα αστικά κέντρα, η συντήρηση και η διαιώνισή τους στις επαρχίες, μας ανακουφίζει ευχάριστα. Στο παρόν άρθρο θα «ταξιδέψουμε» σε όλη την Ελλάδα για να ανακαλύψουμε τα υπέροχα και ποικιλόμορφα ήθη κι έθιμα των Αποκρεών της περιόδου, δηλαδή, πριν την Καθαρά Δευτέρα.
Από την Κρήτη ως την Μακεδονία και από το Ιόνιο ως το Αιγαίο, τα αποκριάτικα έθιμα κρατούν ζωντανή τη φλόγα της ελληνικής παράδοσης. Οι γιορτές αυτές έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και συνήθως περιλαμβάνουν γλέντια στις πλατείες, μεταμφιέσεις και ξέφρενο χορό. Ας ξεκινήσουμε, λοιπόν, το αποκριάτικο ταξίδι μας σε όλη την επικράτεια.
Κέρκυρα: Ο κορφιάτικος γάμος, το περίφημο καρναβάλι και η άφιξη του Σιορ Καρνάβαλου συνθέτουν την πολυχρωμία της παράδοσης, με ενετικές και αρχαιοελληνικές επιρροές.
Κρήτη: Το Ρεθυμνιώτικο Καρναβάλι αποτελεί σταθμό στο νησί με το νεανικό κέφι του, την πολυχρωμία και τα ποικίλα δρώμενα όπως: η αρπαγή της νύφης, όργωμα και σπορά, κηδεία της Αποκριάς και η Καμήλα.
Νάουσα: Γενίτσαροι και Μπούλες. Την Κυριακή της Αποκριάς ξεχύνονται στους δρόμους τα νταούλια, τα μπ.ουλούκια, τα κουδουνοφόρα νομίσματα στις φορεσιές και η πομπή του χορού με ανθρώπους όλων των ηλικιών.
Ξάνθη: Το κάψιμο του Τζάρου στον ποταμό Κόσυνθο. Οι συμμετέχοντες καίνε ένα ανθρώπινο ομοίωμα για να απομακρυνθεί το κακό. Έπειτα σειρά έχει το ξακουστό καρναβάλι της Ξάνθης με τους χιλιάδες συμμετέχοντες από όλη την Ελλάδα.
Κοζάνη: Ο «Φανός» είναι μια γιορτή διονυσιακού χαρακτήρα, στην οποία ανάβουν φωτιές στις γειτονιές και χορεύουν γύρω τους ρυθμικά, την Κυριακή της Αποκριάς.
Ιωάννινα: Οι «τζαμάλες» είναι αντίστοιχα φωτιές σε συνοικίες για να ξορκίσουν το κακό.
Σέρρες: Το έθιμο του «καλόγερου» γίνεται την Κυριακή της Τυρινής. Ένας ποικιλόμορφος θίασος επισκέπτεται τα σπίτια του χωριού. Υπάρχει η σκηνή του θανάτου και της ανάστασης με την βοήθεια του καλόγερου.
Σοχός, Θεσσαλονίκης: Οι κουδουνοφόροι είναι οι συμμετέχοντες, οι οποίοι με τραγόμορφες στολές γεμάτες κουδούνια, χορεύουν στις πλατείες και ξεσηκώνουν το κοινό με την «φασαρία» τους.
Κάρπαθος: Οι Τζαφιέδες, είναι ένα λαϊκό δικαστήριο που κρίνει τις ανηθικότητες των ντόπιων με κωμικό και σατιρικό χαρακτήρα.
Νάξος: Τα χοιροσφαίσματα, είναι η σφαγή χοίρων το πρώτο Σάββατο των Αποκρεών, ώστε να ξεκινήσουν οι υπόλοιποι εορτασμοί. Ακολουθούν : η Κρεατινή, οι κουδουνάτοι, ο Γέρος και η Γριά, η Αρκούδα και οι φουστανελλάτοι.
Λέρος και Σύμη: Οι «Καμουζέλες» είναι μασκαράδες που πειράζουν το κοινό κι έχουν βαφτεί με κάρβουνο.
Αμοργός: Το έθιμο του Καπετάνιου με χορούς, κεράσματα και μαντινάδες.
Σκύρος: Οι Γέροι , είναι οι κάτοικοι που απαγγέλουν έμμετρη σάτιρα με θέμα την ανασκόπηση των γεγονότων της χρονιάς.
Άμφισσα: Ο θρύλος του «στοιχειού» με μεταμφιέσεις, σάτιρα και πλήθος στοιχειών που τριγυρίζουν την πόλη.
Γαλαξίδι: Οι «αλευροπόλεμοι» μεταξύ των καρναβαλιστών που αναβιώνει εδώ και 3 αιώνες.
Θήβα: Η αναπαράσταση του «Βλάχικου γάμου» γίνεται την Καθαρά Δευτέρα.
Λάρισα-Τύρναβος: Το «Μπουρανί» είναι ένα δρώμενο με τολμηρά πειράγματα, φαλλικά σύμβολα και χορτόσουπα αλάδωτη.
Καλαμάτα: Γαϊτανάκι μαζί με αναπαράσταση του «Βλάχικου Γάμου» στην κεντρική πλατεία.
Μεθώνη: Του «Κουτρούλη ο γάμος» είναι μια παρωδία ενός γάμου με πολλούς καρναβαλιστές ως πρωταγωνιστές.
Μεσσήνη: Το έθιμο της φωτιάς στις γειτονιές με ψηλές φλόγες , χορό και γλέντι μέχρι πρωίας.
Πάτρα: Το δημοφιλέστερο καρναβάλι της Ελλάδας με χιλιάδες συμμετέχοντες και αναμνήσεις που δεν χάνονται ποτέ .στο μυαλό και στην καρδιά μας.
.
.
Καλή Αποκρία… με έθιμα ξεχωριστά!
Άρτεμις Πλανάκη, φιλόλογος-συγγραφέας εκ Χανίων.
